Czym jest bruksizm w czasie czuwania?
Bruksizm w czasie czuwania (ang. awake bruxism) to aktywność mięśniowa, która może przyjmować postać rytmicznego zgrzytania lub zaciskania zębów (czyli tak zwane zwarciowe postaci bruksizmu) albo usztywniania żuchwy lub wykonywania ruchów żuchwą bez kontaktów (nie zwarciowe postaci bruksizmu). Jak wskazuje sama nazwa aktywność ta ma miejsce podczas czuwania w odróżnieniu od bruksizmu w czasie snu.
Zatem do bruksizmu można zaliczyć wszystkie ruchy żuchwy, które nie są związane fizjologicznymi czynnościami takimi jak mówienie czy żucie.
Czy bruksizm jest chorobą?
Nie, obecnie bruksizmu nie uważa się za chorobę. Lekarze raczej skłaniają się do określenia bruksizmu jako zachowania, które może stać się czynnikiem ryzyka negatywnych skutków zdrowotnych jak np. starcie zębów.
Kiedy najczęściej dochodzi do epizodów bruksizmu?
- Podczas przeżywania emocji – bruksizm jest ściśle związany ze stanem psychicznym, a w mięśniach twarzy odzwierciedlenie znajdują nasze emocje. Dotyczy to nie tylko negatywnych emocji jak smutek czy złość lub stres, ale także pozytywnych jak podniecenie czy radość. Zatem bardziej chodzi o intensywność przeżywanych emocji niż o ich nacechowanie.
- Przy wykonywaniu czynności powtarzalnych, mechanicznych jak praca przy komputerze, jazda autem, oglądanie telewizji. Wszędzie tam gdzie wymagane jest skupienie, które odwraca uwagę od stanu w jakim jest nasz organizm.
Jakie mogą być skutki bruksizmu w czasie czuwania?
Bruksizm może się łączyć z nasępującymi objawami:
- Uczucie zmęczenia i napięcia twarzy– w związku ze zwiększonym napięciem mięśni żucia stają się one sztywne i przeciążone
- Ból twarzy – w niektórych przypadkach dominującym objawem jest ból, może mieć bardzo różną lokalizację (nie tylko w samych mięśniach), ale może przypominać bóle głowy, imitować ból za gałkami ocznymi czy w środku czaszki.
- Starcie zębów – u tych pacjentów, u których podczas epizodów bruksizmu dochodzi do występowania kontaktów międzyzębowych można obserwować starcie zębów od pojedynczych zębów po całe grupy zębów. Nasilenie tych zmian jest zależne od wielu czynników również niezależnych od bruksizmu takich jak pH śliny, spożywane pokarmy czy genetycznie uwarunkowana twardość struktur zęba.
- Przerost mięśni żwaczy – u niektórych pacjentów w związku z dużą aktywnością mięśni dochodzi do znacznego rozrostu mięśni żwaczy i zmiany owalu twarzy (poszerzeniu twarzy)
- Problemy ze stawami skroniowo-żuchwowymi (TMD) – podczas aktywności mięśniowej występującej w bruksiźmie dochodzi do powstawania mikrourazów w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych, które z czasem mogą powodować powstanie trzasków, trzeszczeń w stawach i ograniczenia ruchomości żuchwy.
- Pogryzione policzki i język – niekiedy aktywność mięśniowa koncentruje się na tkankach miękkich takich jak język, dając charakterystyczny obraz na bocznych powierzchniach języka lub policzkach powodując powstanie zgrubienia w linii zgryzu.
- Ubytki klinowe – u niektórych pacjentów w związku z koncentrowaniem się dużych sił na zębach dochodzi do odpryskiwania szkliwa w okolicy szyjek zębów, które doprowadza do powstawania wgłębienia na przejściu korony zęba w korzeń zęba.
- Wypadanie wypełnień, pęknięcia szkliwa, odłamywanie się fragmentów zębów – działanie dużych sił zgryzowych może doprowadzić uszkodzenia twardych struktur zębów, tym pacjentom często towarzyszy nadwrażliwość zębów (czyli obecność silnego, szybko przemijającego bólu występującego po kontakcie z zimnymi czy gorącymi pokarmami).
Ważne jest że większość z tych objawów nasila się z biegiem dnia i osiąga maksimum w porze wieczorno-nocnej.
Skąd się bierze bruksizm?
Bruksizm jest przede wszystkim związany ze stanem psychicznym, emocjami i napięciem. U niektórych pacjentów jest wynikiem głębszych nieprzepracowanych doświadczeń z wcześniejszych etapów życia, niekiedy nawet bardzo odległych w czasie.
U innych łączy się reakcjami na niektóre bodźce zewnętrzne, sytuacje lub osoby. Bruksizm może być również związany z zaburzeniami psychicznymi takimi jak depresja czy lęk. Mogą go również wywoływać lub nasilać niektóre leki np. inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny.
Jak można leczyć i zapobiegać bruksizmowi?
Leczenie bruksizmu w czasie czuwania obejmuje:
- Świadomą kontrolę zachowań – regularne przypominanie sobie o rozluźnieniu żuchwy.
W sytuacji fizjologicznej występuje tak zwana spoczynkowa pozycja żuchwy do której pacjent z bruksizmem musi jak najczęściej wracać, by tym samym przerywać epizody bruksizmu. W tym stanie mięśnie są rozluźnione, wargi połączone, a zęby się ze sobą nie kontaktują. - Terapia behawioralna – nauka technik relaksacyjnych, takich jak medytacja, trening oddechowy czy mindfulness, biofeedback, które pomagają radzić sobie ze stresem, a tym samym obniżać napięcie mięśni. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) może być skuteczna w modyfikacji nawyków.
- Leczenie farmakologiczne – niektórych przypadkach lekarz może zalecić środki zmniejszające napięcie mięśniowe lub łagodzące objawy stresu, np. leki przeciwlękowe.
- Fizjoterapia i masaże- masaże mięśni twarzy oraz ćwiczenia rozluźniające mogą zmniejszać napięcie mięśni, a co za tym idzie odczuwane objawy.
- Szyny –czasem stosuje się szyny stabilizujące, w szczególności u tych pacjentów którzy identyfikują konkretne sytuacje, w których występuje u nich aktywność mięśniowa mięśni żucia
- Zmiana nawyków –unikanie żucia gumy i gryzienia przedmiotów, co może nasilać dolegliwości.
- Konsultacja psychiatryczna/psychoterapeutyczna – w wielu przypadkach niezbędna jest współpraca z psychiatrą lub psychoterapeutą lub oboma specjalistami, gdyż w bruksizmie ogromną rolę odgrywają czynniki psychiczne
Jeżeli obserwujesz u siebie skutki bruksizmu lub chciałbyś się przebadać pod tym kątem zachęcamy do kontaktu z naszym specjalistą od bruksizmu we Wrocławiu!
