blog

Depresja lekooporna to rodzaj depresji, w której brak jest zmniejszenia objawów choroby po zastosowaniu standardowego leczenia, tak zwanego leczenia pierwszego rzutu. Zwykle diagnozuje się ją, gdy pacjent nie reaguje na co najmniej dwa różne leki przeciwdepresyjne, podawane w odpowiednich dawkach i przez odpowiedni czas. Ten problem dotyczy nawet 1/3 osób chorujących na depresję, a tych według danych NFZ jest około 1,2 miliona w naszym kraju.

Jakie są objawy depresji?
Pacjenci z depresją doświadczają takich objawów jak: ciągły smutek (obniżonego nastroju),  anhedonia (czyli utrata przyjemności z rzeczy i czynności, które sprawiały radość), wzmożenie lub osłabienie łaknienia, bezsenność lub nadmierna senność, podniecenie lub spowolnienie ruchowe, uczucie utraty energii, niskie poczucie własnej wartości, trudności w skupieniu uwagi, myśli o śmierci i myśli samobójcze.

Leczenie depresji lekoopornej – ketamina i esketamina

Ketamina i esketamina (pochodna ketaminy) to innowacyjne terapie, które przynoszą nadzieję pacjentom z depresją lekooporną, zwłaszcza tym, u których nie zadziałały inne formy leczenia.

Ketamina

Ketamina, stosowana wcześniej jako środek znieczulający, okazała się skuteczna w leczeniu depresji.  Jest to tak zwane użycie off-label, czyli poza wskazaniami zamieszczonymi w Charakterystyce produktu leczniczego, trzeba jednak dodać, że ketamina została zatwierdzona do użycia w lekoopornej depresji przez Polskie Towarzystwo Psychiatrycznej.
Ketamina jest antagonistą receptora NMDA (N-metylo-D-asparaginianowego) w mózgu. Liczne badania sugerują, że ketamina wywiera też wpływ na receptory opioidowe, GABA i szlaki przekaźnictwa nerwowego, co może modulować plastyczność mózgu i poprawiać funkcje neuronów.

Esketamina

Esketamina jest jednym z izomerów ketaminy i działa w sposób podobny do niej – również blokuje receptory NMDA. Jest zatwierdzona do stosowania w leczeniu depresji lekoopornej przez różne organy regulacyjne, w tym amerykańską FDA (Agencja Żywności i Leków) i europejską EMA (Europejska Agencja Leków).

Jak podaje się esketaminę?

Esketamina jest podawana donosowo w formie sprayu i dostępna pod nazwą handlową Spravato.

Schemat leczenia esketaminą zwykle wygląda następująco:

1. Faza indukcji: Esketaminę podaje się 2 razy w tygodniu przez 4 tygodnie.
2. Faza podtrzymująca: Po tym okresie dawkowanie zmniejsza się do 1 razu na 1-2 tygodnie, w zależności od stanu pacjenta.

Jak podaje się ketaminę?

Ketaminę w leczeniu depresji lekoopornej podaje się zazwyczaj dożylnie (w dawkach mniejszych niż stosowane w anestezji) w formie wlewu kroplowego. Istnieje również możliwość podania ketaminy w innej formie – doustnie, podskórnie, domięśniowo, ale nie ma badań, które by jednoznacznie oceniały skuteczność tych form podania, dlatego nie są one raczej stosowane.

Schemat leczenia ketaminą zwykle wygląda następująco:

1. Faza indukcji: Ketaminę podaje się 2-3 razy w tygodniu przez 3 tygodnie.
2. Faza podtrzymująca: Po tym okresie dawkowanie zmniejsza się do 1 razu na 1-4 tygodnie, w zależności od stanu pacjenta.

Jakie są odczucia pacjenta podczas leczenia esketaminą/ketaminą?

Esketamina, podobnie jak ketamina, może wywoływać różnorodne odczucia podczas terapii. Najczęściej opisywane są:

• Dysocjacja: Występują u około 70% osób po podaniu ketaminy. To uczucie odrealnienia, jakby pacjent obserwował siebie z zewnątrz lub znajdował się w innej rzeczywistości. Objawy dysocjacyjne osiągają maksimum po 40 min i zwykle mijają po 1-2 godzinach; niektórzy badacze uważają, że są one istotnym elementem terapii, ale nie są niezbędne, aby otrzymać efekt przeciwdepresyjny.
• Zmiany percepcyjne: Pacjenci mogą doświadczać zmienionego postrzegania czasu, przestrzeni i własnego ciała.
• Sedacja: Senność i relaksacja to częste efekty.
• Zawroty głowy i nudności: Te objawy są dość powszechne i mogą wymagać krótkiej obserwacji po podaniu leku.

Po podaniu esketaminy lub ketaminy pacjent pozostaje pod obserwacją przez około 2 godziny, w celu monitorowania przebiegu procesu terapeutycznego, przeżyć i obecności ewentualnych działań niepożądanych.

Jak długo czeka się na efekty działania ketaminy/esketaminy?

Oba leki działają bardzo szybko – efekt działania ketaminy lub esketaminy mogą pojawić się już w ciągu kilku godzin do jednego dnia po podaniu. To ogromna zaleta w porównaniu z tradycyjnymi lekami przeciwdepresyjnymi. Zdarzają się jednak pacjenci, u których efekt przeciwdepresyjny pojawia się dopiero po podaniu 5.- 6. dawki.

Jak długo utrzymują się efekty terapii ketaminą/esketaminą?

Efekty terapii ketaminą i esketaminą mogą różnić się w zależności od pacjenta, ich ogólnego stanu zdrowia, nasilenia objawów depresyjnych i reakcji organizmu na leczenie. U niektórych pacjentów efekty terapii są trwałe u innych utrzymują się miesiącami po zakończeniu serii terapii, podczas gdy inni mogą wymagać regularnych podtrzymujących sesji, aby utrzymać pozytywne efekty.

Jakie są działania niepożądane esketaminy/ ketaminy?

Chociaż esketamina i ketamina są skuteczne, jak każdy lek, mogą powodować pewne działania niepożądane. Do najczęstszych należą:

• Dysocjacja: Uczucie odrealnienia, które czasami może być nieprzyjemne. W szczególności jeżeli wcześniej pacjent nie jest na takie doznania przygotowany.
• Zawroty głowy, nudności i wymioty.
• Przejściowe zaburzenie funkcji poznawczych: Zmiany percepcji i senność.
• Bóle głowy i uczucie lęku u niektórych pacjentów.
• Objawy kardiologiczne: przyspieszenie akcji serca, ciśnienie krwi wzrasta u 10-50% pacjentów, uczucie kołatania serca, zaburzenia rytmu serca. Badania pokazują, że jedynie 1,2% pacjentów wymaga leków obniżających ciśnienie i stabilizujących akcję serca.
• Objawy ze strony dolnych dróg moczowych: nocne oddawanie moczu, krwiomocz, bolesne oddawanie moczu, parcie na mocz i nietrzymanie moczu. Bardzo rzadkie powikłanie.

Występowanie objawów niepożądanych jest wprost proporcjonalne do dawki przyjętego leku. Dawki stosowane w terapii lekoopornej depresji są stosunkowo niskie, a co za tym idzie objawy niepożądane występują stosunkowo rzadko.

Jedno z badań przeprowadzonym na ponad 6000 pacjentów z lekooporną depresją stosujących  ketaminę wykazało, że tylko 0,7% z nich doświadczyło działań niepożądanych, które doprowadziły do przerwania leczenia. Najczęściej rezygnacja była związana z dyskomfortem psychicznym podczas terapii. Do innych przyczyn należały dysfunkcje pęcherza moczowego (około 0,1%) zaburzenia funkcji poznawczych (około 0,03%) oraz objawy psychotyczne (około 0,03%).

Czy można uzależnić się od ketaminy lub esketaminy?

Ketamina jest substancją uzależniającą nie ma jednak dowodów naukowych na to, że racemiczna ketamina lub esketamina podawana w dawce pojedynczej lub wielokrotnej zwiększa ryzyko uzależnienia. W przypadku dorosłych, którzy ukończyli roczne, otwarte badanie dotyczące bezpieczeństwa stosowania esketaminy nie stwierdzono zwiększenia odsetka osób uzależnionych od narkotyków czy alkoholu.

Co jest skuteczniejsze ketamina czy esketamina? Jakie są różnice?
Nieliczne istniejące badania sugerują, że ketamina może być skuteczniejsza.

W związku z różnicami w drodze podania ketamina jest jest lekiem bardziej przewidywalnym (przy podaniu dożylnym biodostępność leku wynosi 100%), natomiast w przypadku esketaminy przy podaniu donosowym waha się między 30-50% , co może przekładać się na uzyskiwane efekty leczenia.

Istotną informacją, którą podkreślają badacze jest, że brakuje danych, które pozwoliłyby zakładać, że osoba leczona esketaminą bezskutecznie lub nietolerująca esketaminy, odpowie tak samo na próbę leczenia ketaminą i odwrotnie.

Podsumowanie

Depresja lekooporna to trudne do leczenia zaburzenie, które wymaga zaawansowanych metod terapeutycznych. Ketamina i esketamina są obiecującymi opcjami terapeutycznymi, które działają szybko i skutecznie, zwłaszcza u pacjentów, którzy nie reagują na tradycyjne leki przeciwdepresyjne.

Psychoterapia wspomagana ketaminą (KAP, ang. Ketamine-Assisted Psychotherapy) to innowacyjne podejście do leczenia trudnych do przezwyciężenia problemów psychicznych, takich jak depresja, lęki czy PTSD. Terapia ta wykorzystuje ketaminę – substancję, która w małych dawkach wykazuje silne działanie antydepresyjne i psychoterapeutyczne. Choć ketamina była stosowana jako środek znieczulający, w ostatnich latach zyskała uznanie jako potencjalnie przełomowy lek w terapii zaburzeń psychicznych.

Na czym polega psychoterapia wspomagana ketaminą?

KAP to połączenie podawania ketaminy w kontrolowanych warunkach z sesjami psychoterapeutycznymi. Proces ten odbywa się pod ścisłym nadzorem lekarzy i terapeutów, którzy dbają o bezpieczeństwo pacjenta i monitorują jego reakcje na lek. Ketamina podawana jest we wlewach dożylnych, które wywołują specyficzne, lecz krótkotrwałe zmiany w świadomości. Dzięki tym zmianom pacjent jest w stanie podejść do swoich problemów z nowej perspektywy, co pozwala mu łatwiej dotrzeć do źródła trudności i bardziej otworzyć się na pracę terapeutyczną.

Dlaczego psychoterapia wspomagana ketaminą jest skuteczna?

Ketamina działa na poziomie neurobiologicznym i psychologicznym, co przyczynia się do skuteczności tej terapii. Kilka mechanizmów wyjaśniających jej efektywność to:

1. Szybki efekt antydepresyjny: Ketamina wykazuje natychmiastowe działanie poprawiające nastrój, co jest szczególnie ważne dla osób z depresją odporną na tradycyjne leczenie. Efekt może być odczuwalny już po pierwszej sesji i trwać od kilku dni do kilku tygodni, dając pacjentowi ulgę i motywację do pracy terapeutycznej.
2. Przełamanie wzorców myślenia: Ketamina wpływa na neuroprzekaźnik glutaminian, który odpowiada za plastyczność mózgu. Dzięki temu, pacjent może łatwiej dostrzec nowe ścieżki myślowe i emocjonalne, co pozwala mu wyjść poza utarte schematy negatywnego myślenia.
3. Zmniejszenie lęku i otworzenie na emocje: Ketamina w odpowiednich dawkach może zmniejszyć lęk, co ułatwia pacjentowi skonfrontowanie się z trudnymi emocjami i wspomnieniami. Zmniejszenie blokad psychicznych pomaga w głębszym zrozumieniu i przetworzeniu doświadczeń, które są często głównym źródłem problemów psychicznych.

Jak wygląda terapia?

1. Konsultacja i ocena wskazań do leczenia wlewami ketaminowymi połączonymi z psychoterapią: Przed rozpoczęciem terapii pacjent przechodzi szczegółową konsultację z lekarzem i terapeutą, aby ocenić jego stan zdrowia psychicznego i fizycznego oraz określić, czy KAP jest odpowiednią metodą w jego przypadku.
2. Konsultacja wprowadzająca: Przed odbyciem pierwszej sesji ketaminowych pacjent odbywa rozmowę z psychoterapeutą, który wprowadza go w to co może odczuwać w trakcie sesji i jak może głębiej wejść w proces, tak by sesja dała jak najlepsze rezultaty.
3. Sesje ketaminowe: W trakcie sesji pacjent przyjmuje ketaminę pod kontrolą zespołu medycznego. Czas trwania sesji to około 40 minut. W trakcie sesji pacjent często odczuwa głębokie odprężenie, może mieć wizje lub doświadczać stanu przypominającego medytację.
4. Sesje integracyjne: Po zakończeniu sesji ketaminowej pacjent uczestniczy w sesjach integracyjnych z psychoterapeutą. Celem tych spotkań jest omówienie doświadczeń i refleksji z sesji ketaminowej oraz ich włączenie do dalszego procesu terapeutycznego. Terapeuta pomaga pacjentowi zrozumieć znaczenie przeżyć z sesji, wyciągnąć z nich wnioski i wdrożyć zmiany w życie codzienne.
5. Długoterminowe Monitorowanie: Po zakończeniu cyklu terapii pacjent może kontynuować regularne sesje psychoterapeutyczne oraz okresowo korzystać z sesji ketaminowych, jeżeli będzie to rekomendowane przez zespół terapeutyczny.

Czy psychoterapia wspomagana ketaminą jest bezpieczna?

Podawanie ketaminy w odpowiednich, kontrolowanych dawkach pod nadzorem specjalistów jest bezpieczne i nie wiąże się z ryzykiem uzależnienia. KAP jest metodą stosowaną głównie u pacjentów z depresją lekooporną, a także w przypadku stanów lękowych czy PTSD. Jednak nie każdy jest odpowiednim kandydatem do tego rodzaju terapii – przeciwwskazania mogą obejmować niektóre choroby serca, zaburzenia psychotyczne oraz nadużywanie substancji psychoaktywnych.

Podsumowanie

Psychoterapia wspomagana ketaminą to obiecująca metoda leczenia trudnych problemów psychicznych, łącząca działanie farmakologiczne ketaminy z intensywną pracą psychoterapeutyczną. Dzięki innowacyjnemu podejściu, wielu pacjentów doświadcza ulgi i jest w stanie przełamać bariery, które wcześniej utrudniały im poprawę. Dla osób, które wyczerpały tradycyjne formy leczenia, KAP może być szansą na nowy początek i możliwość głębszego zrozumienia siebie.