Psychoterapia wspomagana ketaminą (KAP, ang. Ketamine-Assisted Psychotherapy) to innowacyjne podejście do leczenia trudnych do przezwyciężenia problemów psychicznych, takich jak depresja, lęki czy PTSD. Terapia ta wykorzystuje ketaminę – substancję, która w małych dawkach wykazuje silne działanie antydepresyjne, a ponadto wpływa na neuroplastyczność i funkcjonowanie mózgu, co może korzystnie wpływać na prowadzenie procesu psychoterapii . Choć ketamina nadal jest stosowana jako środek znieczulający, w ostatnich latach zyskuje coraz szersze uznanie jako potencjalnie przełomowy lek w terapii zaburzeń psychicznych, również u pacjentów opornych na standardowe metody leczenia.
Czym różni się ketamina od esketaminy?
Z chemicznego punktu widzenia roztwór ketaminy składa się z dwóch form (izomerów) tej samej cząsteczki – czyli esketaminy i arketaminy. Esketamina stosowana donosowo jest zarejestrowana jako lek do leczenia depresji, jednak w oparciu o niektóre badania i metaanalizy można przypuszczać, że jej efekt przeciwdepresyjny jest nieco słabszy od ketaminy racemicznej (zawierającej esketaminę i arketaminę), a ponadto leczenie esketaminą wymaga częstszych podań i trwa dłużej. Ponadto, ze względu na fakt, że esketamina wydaje się wywoływać mniej subiektywnych doznań psychologicznych (charakterystycznych dla doświadczeń psychodelicznych), jej potencjał do łączenia z psychoterapią jest niższy. W KAP stosuje się ketaminę racemiczną podawaną dożylnie, w kontekście odpowiedniego przygotowania psychoterapeutycznego i z uwzględnieniem integracji doświadczeń. Tego rodzaju terapia ma status off-label i dotyczy w szczególności pacjentów opornych na standardowe metody leczenia.
Na czym polega psychoterapia wspomagana ketaminą?
KAP to połączenie podawania ketaminy w kontrolowanych warunkach z sesjami psychoterapeutycznymi. Proces ten odbywa się pod ścisłym nadzorem lekarzy i terapeutów, którzy dbają o bezpieczeństwo pacjenta i monitorują jego reakcje na lek. Ketamina podawana jest we wlewach dożylnych, które wywołują specyficzne, lecz krótkotrwałe zmiany w świadomości. Podczas takich sesji uczestnicy mogą doświadczać różnych zmian w obrębie ciała, mogą pojawiać się różne emocje, ale również wspomnienia i autorefleksje. Dzięki tym zmianom pacjent jest w stanie podejść do swoich problemów z nowej perspektywy, co pozwala mu łatwiej dotrzeć do źródła trudności i bardziej otworzyć się na pracę terapeutyczną. Ponadto istotnym elementem działania jest jej bezpośredni wpływ na neurony zachodzący w innym mechanizmie, niż w przypadku klasycznych leków przeciwdepresyjnych, co daje szansę na osiągnięcie efektu u pacjentów opornych na standardowe metody leczenia.
Dlaczego psychoterapia wspomagana ketaminą jest skuteczna?
Ketamina działa na poziomie neurobiologicznym i psychologicznym, co przyczynia się do skuteczności tej terapii. Kilka mechanizmów wyjaśniających jej efektywność to:
- Szybki efekt antydepresyjny: Ketamina wykazuje natychmiastowe działanie poprawiające nastrój, co jest szczególnie ważne dla osób z depresją odporną na tradycyjne leczenie. Efekt może być odczuwalny już po pierwszej sesji i trwać od kilku dni do kilku tygodni, dając pacjentowi ulgę i motywację do pracy terapeutycznej. Czasem utrwalenie korzystnego efektu może wymagać kilkukrotnego podania substancji.
- Przełamanie wzorców myślenia: Ketamina wpływa na neuroprzekaźnik glutaminian, który odpowiada za plastyczność mózgu. Dzięki temu, pacjent może łatwiej dostrzec nowe ścieżki myślowe i emocjonalne, co pozwala mu wyjść poza utarte schematy negatywnego myślenia. Dzięki wspomnianemu działaniu wspomagającemu nauroplastyczność, równoległe prowadzenie psychoterapii ma większe szanse na wprowadzenie trwałych zmian w zakresie zachowania, stylu życia, reagowania na własne emocje czy obrazu samego siebie.
- Zmniejszenie lęku i otworzenie na emocje: Ketamina w odpowiednich dawkach może zmniejszyć lęk, co ułatwia pacjentowi skonfrontowanie się z trudnymi emocjami i wspomnieniami. Zmniejszenie blokad psychicznych pomaga w głębszym zrozumieniu i przetworzeniu doświadczeń, które są często głównym źródłem problemów psychicznych.
Jak wygląda terapia?
- Konsultacja i ocena wskazań do leczenia wlewami ketaminowymi połączonymi z psychoterapią: Przed rozpoczęciem terapii pacjent przechodzi szczegółową konsultację z lekarzem i terapeutą, aby ocenić jego stan zdrowia psychicznego i fizycznego oraz określić, czy KAP jest metodą bezpieczną i potencjalnie skuteczną w jego przypadku.
- Sesja przygotowująca: Przed odbyciem pierwszej sesji ketaminowych konieczne jest przeprowadzenie przez terapeutę odpowiedniego przygotowania do pierwszej sesji z substancją. W trakcie takich sesji omawiane jest to, co można odczuwać pod wpływem ketaminy i jak można głębiej wejść w procesy psychologiczne tak, tak by sesja dała jak najlepsze rezultaty. Pacjent jest również wprowadzany w szczegóły dotyczące tego, co będzie działo się przed sesją i po niej, jak również omawiane są kwestie odpowiedniego przygotowania intencji terapeutycznej. Ponieważ w trakcie sesji z substancją mogą pojawić się trudne doznania i emocje, w trakcie sesji przygotowujących przedstawia się różne sposoby radzenia sobie z nimi.
- Sesje ketaminowe: W trakcie sesji pacjent przyjmuje ketaminę pod kontrolą zespołu medycznego. Czas trwania samego wlewu to około 40 minut. W trakcie sesji pacjent często odczuwa głębokie odprężenie, może mieć wizje lub doświadczać stanu przypominającego medytację. Po podaniu substancji odbywa się również pierwsza rozmowa z terapeutą na temat doznań, które pojawiły się w trakcie doświadczenia, ponadto pacjent jest przez cały czas obserwowany pod kątem wystąpienia ewentualnych działań niepożądanych.
- Sesje integracyjne: Po zakończeniu sesji ketaminowej pacjent uczestniczy w sesjach integracyjnych z psychoterapeutą. Celem tych spotkań jest omówienie doświadczeń i refleksji z sesji ketaminowej oraz ich włączenie do dalszego procesu terapeutycznego. Terapeuta pomaga pacjentowi zrozumieć znaczenie przeżyć z sesji, wyciągnąć z nich wnioski i wdrożyć zmiany w życie codzienne. W sytuacjach, w których planowany jest cały cykl zabiegów, sesje integracyjne mogą również służyć przygotowaniu do kolejnych doświadczeń.
- Długoterminowe monitorowanie: Po zakończeniu cyklu terapii pacjent może kontynuować regularne sesje psychoterapeutyczne oraz okresowo korzystać z sesji ketaminowych, jeżeli będzie to rekomendowane przez zespół terapeutyczny.
Czy psychoterapia wspomagana ketaminą jest bezpieczna?
Podawanie ketaminy w odpowiednich, kontrolowanych dawkach pod nadzorem specjalistów jest bezpieczne i wiąże się z minimalnym ryzykiem wystąpienia trudności poznawczych czy uzależnienia. KAP jest metodą stosowaną głównie u pacjentów z depresją lekooporną, a także w przypadku niektórych zaburzeń lękowych, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych czy PTSD. Jednak nie każdy jest odpowiednim kandydatem do tego rodzaju terapii – przeciwwskazania mogą obejmować niektóre choroby serca i układu oddechowego, zaburzenia psychotyczne, niektóre zaburzenia osobowości oraz nadużywanie bądź uzależnienie od substancji psychoaktywnych. Jednak przy odpowiednio przeprowadzonej kwalifikacji działania niepożądane pojawiają się rzadko i na ogół mają łagodny, przemijający charakter (np. ból głowy, krótkotrwały wzrost ciśnienia tętniczego). Należy pamiętać, że w przypadku psychoterapii wspomaganej ketaminą stosowane dawki substancji są znacznie niższe od dawek używanych w anestezjologii, a dzięki zastosowaniu stałego wlewu dożylnego w każdej chwili można przerwać podawanie substancji, gdyby wystąpiły nagłe działania niepożądane.
Podsumowanie
Psychoterapia wspomagana ketaminą to obiecująca metoda leczenia trudnych problemów psychicznych, łącząca działanie farmakologiczne ketaminy z intensywną pracą psychoterapeutyczną. Dzięki innowacyjnemu podejściu, wielu pacjentów doświadcza ulgi i jest w stanie przełamać bariery, które wcześniej utrudniały im poprawę. Dla osób, które wyczerpały tradycyjne formy leczenia, KAP może być szansą na poprawę samopoczucia, złagodzenie dolegliwości i możliwość głębszego zrozumienia siebie.
